Sokal - historia i dzień dzisiejszy miasta i rejonu

Jagram

Pamięć o wiernych do końca żołnierzach Rzeczypospolitej, którzy w 1944 roku podjęli walkę z komunistyczną okupacją, wymaga nie tyle utrwalenia, ile najpierw rzeczywistego zakorzenienia w Polakach

Bowiem tak długo owi żołnierze pozostawali wyklęci przez rządzącą Polską komunę, że pamięć o nich tliła się jedynie wśród rodzin i przyjaciół. Czasem tylko jakiś chłopiec zatrzymał się przy symbolicznym grobie albo przysłuchał się prowadzonej szeptem rozmowie. Zaintrygowany doszedł prawdy i od tej pory inaczej patrzył na otaczający go świat PRL. Stał się spadkobiercą wiernych wyklętych.

Od 20 lat można o nich mówić głośno i pisać z nadzieją na publikację. Ukazują się wspomnienia o kolejnych ludziach i bojach, ale pierwszą książkę ujmującą całość zagadnienia wydał w połowie lat 90. Jerzy Ślaski, wielkiej miary dziennikarz i pisarz historyczny, sam żołnierz oddziału AK Mariana Bernaciaka „Orlika". On to – za Fundacją Pamiętamy – wprowadził do obiegu publicznego pojęcie „żołnierze wyklęci". Drugą podstawową pozycją wydawniczą, kapitalną pod względem źródłowym, jest „Atlas polskiego podziemia niepodległościowego", który Instytut Pamięci Narodowej opublikował w 2007 roku. Właśnie IPN – zwłaszcza pod kierownictwem świętej pamięci Janusza Kurtyki – rozpoczął systematyczne prace badawcze, których efektem jest przede wszystkim wykształcenie grupy profesjonalnych historyków, prawdziwych znawców tematu.

Jagram

Liczba zgromadzonych przez nich dokumentów i relacji, a także fotografii, rysunków, ulotek i plakatów pozwala na publikację dającą pełny i sugestywny obraz wojny, jaką w obronie niepodległości i integralności Polski podjęli jej najwierniejsi synowie. Zanim powstaną grube księgi w twardych okładkach, chcemy plon pracy historyków IPN ukazać w wersji bardziej popularnej, ale przecież z pewnością rzetelnej i obszernej. Cieszy, że inicjatywa „Rzeczpospolitej" spotkała się z akceptacją i niekłamaną życzliwością Instytutu i możemy efekt współpracy, tę naszą „Wojnę z komuną", przedstawić.

Jagram

Wykaz tematów ośmiu broszur (publikowanych wraz z „Rzeczpospolitą" co tydzień) składających się na to wydawnictwo przedstawiamy obok. Dodajmy tylko, że główne opowieści każdej broszury snuć będą historycy IPN specjalizujący się w badaniach historii poszczególnych oddziałów partyzanckich i obszarów ich działania. Opowieści układają się – z pewnymi wyjątkami – chronologicznie, a każda z nich będzie poprzedzona opisem ówczesnych wydarzeń w kraju, Europie i na świecie, swego rodzaju wprowadzeniem. W środku każdej z broszur znajdzie się kolejny odcinek komiksu przygotowanego przez uznanych twórców tego rodzaju popularnych publikacji, a na końcu – świadectwa uczestników historii (np. Churchilla, Bliss-Lane'a, Nowaka-Jeziorańskiego), wspomnienia z okresu tzw. wyzwolenia, broń z arsenału tamtych lat.
O wiernych wyklętych można wprawdzie mówić i pisać, ale to nie oznacza, że się to czyni w wystarczającym stopniu. Są gazety i stacje radiowe oraz telewizyjne, które tematu unikają jak podhalańskiego „Ognia". Jeśli wystąpi tam 5. Brygada Wileńska Armii Krajowej, to nazwą ją „bandą Łupaszki". Szuka się tam wszystkiego, co może zohydzić obrońców niepodległości, zamiast odnajdywać ich komunistycznych oprawców. Nasza historia wiernych wyklętych nie dotyczy dziejów wstydu. Będzie to historia polskiej dumy i honoru.

Maciej Rosalak, redaktor dodatków historycznych „Rzeczpospolitej"

Jagram

1. KRESY W OGNIU SOWIETÓW. Od niewypowiedzianej polsko-sowieckiej wojny partyzanckiej przez walki z NKWD i Armią Czerwoną po wkroczeniu Sowietów na północno-wschodnie ziemie Rzeczypospolitej aż do lat 50.

.

Jagram

2. CENA POLSKI LUBELSKIEJ. Powstanie antykomunistyczne nad Bugiem, Wieprzem i Sanem 1944/1945

Jagram

3. BIĆ SIĘ CZY NIE BIĆ? Od Delegatury Sił Zbrojnych do Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość. Cztery zarządy główne WiN – założenia, struktura i najważniejsze formy działania

.

Jagram

4. BOHATEROWIE OSTATNIEGO POWSTANIA. W walce na Podlasiu, Lubelszczyźnie, Kielecczyźnie, Mazowszu i Podhalu – „Jur”, „Zapora”, „Zagończyk”, „Orlik”, „Ogień” i inni

.

Jagram

5. OBÓZ NARODOWY W WALCE. NSZ na północnym Mazowszu. Trzy komendy XVI Okręgu NZW. 11. Grupa Operacyjna NSZ (NZW) na Mazowszu zachodnim. Zgrupowanie NSZ „Bartka” w Beskidzie Śląskim. PAS NZW Okręgu Białystok

.

Jagram

6. POAKOWSKIE SZEREGI. Ruch Oporu Armii Krajowej na Mazowszu, Konspiracyjne Wojsko Polskie (woj. łódzkie, kieleckie, poznańskie i śląskie), Wielkopolska Samodzielna Grupa Ochotnicza „Warta”, Zgrupowanie „Błyskawica”...

.

Jagram

7. OSTATNI LEŚNI. Oddziały i grupy partyzanckie działające po tzw. amnestii z 1947 roku, m.in. „Wiarusy” na Podhalu, oddziały „Huzara” na Podlasiu, „Rój” i resztki partyzantki NZW na Mazowszu. „Lalek” ukrywał się do 1963 roku na Lubelszczyźnie

.

Jagram

8. MŁODZI NIEPOKORNI. Fenomen konspiracji młodzieżowej powstającej po wygaśnięciu działań podziemia zbrojnego. Żywotność etosu AK zwłaszcza wśród ludzi młodych. Nielegalne organizacje uczniowskie o charakterze formacyjnym, samokształceniowym, prowadzące działalność propagandową, niekiedy też dywersyjną

.