Sokal - historia i dzień dzisiejszy miasta i rejonu

Sokal

Z pielgrzymiej wędrówki po zachodniej Ukrainie
Anna Dadun-Sęk

--------------------------------------------------------------------------------

Trasa naszej pielgrzymki na Ukrainie wiodła przez Wołyń, Podole aż po Huculszczyznę, przez tereny należące do dawnej Rzeczypospolitej. Na trasie znalazły się m.in.: Lwów, Krzemieniec, Stanisławów, Chocim, Kamieniec Podolski, Kołomyja, Buczacz. Celowo w swoich wrażeniach pomijam wspomnienia ze Lwowa, wymagają one bowiem oddzielnego opracowania.

Wśród nas było wiele osób szczególnie uczuciowo związanych z tymi terenami. Tu się urodziły, przyjęły Sakrament Chrztu, przystąpiły do Pierwszej Komunii Świętej, chodziły do szkół, kończyły studia. Dla nich było to spot-kanie sentymentalne z rodzinnymi stro-nami, które po wojnie zmuszeni byli wraz z rodzicami opuścić, by osiedlić się częs-to na przeciwległych krańcach Polski. Ten wątek osobisto-sentymentalny pielgrzymki wpleciony był w inne, przenikające się wzajemnie, wątki: religijne, his-toryczno-patriotyczne, jak również turys-tyczno-krajoznawcze.

Kościół na tych terenach w czasach Związku Radzieckiego postrzegany był przez władzę sowiecką jako symbol wstecznictwa, zakłamania i wszelkiego zła. Dlatego jednym z przejawów walki z religią było niszczenie i likwidacja świątyń. Kościół zamieniano na magazyn materiałów budowlanych, zbożowych, artykułów chemicznych, skład mebli, kino a nawet stajnie. Trwająca ponad pół wieku polityka ateizacji i walka z wszelkimi przejawami duchowoś-ci i religijności pozostawiły głęboki rys w świadomości społeczeństwa. Mimo to zachowały się grupy ludzi, małe ośrodki, osoby indywidualne, które potrafiły często wręcz w heroiczny sposób, z narażeniem życia przechować wartości wiary katolickiej, po ludzku rozumując w sytuacjach beznadziejnych. Ci ludzie zasługują na wielkie uznanie. Oni to stanowią obecnie fundament, na którym teraz można odbudowywać chrześcijaństwo, a zwłaszcza katolicyzm.

Centralnym punktem dnia pielgrzymkowego była zawsze Eucharystia sprawowana przez "naszych" księży (było ich trzech) w jednym z kościołów odzyskanych z trudem w latach 90. przez społeczność katolicką. Dawało to jednocześnie okazję do spotkań z tutejszymi kapłanami i grupami wiernych. Ciekawe, że w rozmowach z nimi nigdy nie padły z ust słowa odwetu, zemsty za czarne karty historii. Owszem, wspomina się tam ten tragiczny okres, który trudno wymazać z pamięci, ale który teraz w nowej rzeczywistoś-ci mobilizuje do nowych twórczych działań.

Zaskakuje obecny stan kościołów. Odnowione po dewastacjach elewacje, stopniowo wyposażane wnętrza pozwalają, by miejsca te stawały się ponownie świątyniami, gdzie już bez przeszkód i szykan ludzie będą się modlić, wielbić Boga, korzystać z Sakramentów Świę-tych.

Podkreśla się na ogół dobrą współpracę z władzami lokalnymi, z Kościołem prawosławnym. Potwierdza to m.in. ks. Anatol Zajączkowski z Rohatynia, niewielkiej miejscowości położonej na południe od Lwowa, który ukończył Seminarium Duchowne w Rydze. Obecnie jest proboszczem w kościele św. Anny i św. Mikołaja. W sposób barwny, często z dużym poczuciem humoru opisywał nam swoje uboczne działania, jako budowlańca, które dotyczą chyba większości duszpasterzy na tych terenach. Opowiadał o różnych trudnoś-ciach i stosowanych z konieczności wybiegach przy odbudowie powierzonego mu kościoła.

Ksiądz, z braku plebanii, swoje "apartamenty" umieścił wysoko, w koś-cielnej wieży, gdzie jego jedynym współlokatorem i przyjacielem był... szczur, który oczekiwał zawsze przy schodach na smakowity kąsek! Optymizm i energia księdza promieniuje na małą jeszcze grupę wiernych, dla których, jak sam przyznaje, ma zbyt mało czasu.

Zwłaszcza praca wśród młodych wyma-ga dużego zaangażowania wobec narastających problemów alkoholizmu, narkomanii, przestępczości. Problemem w pracy ewangelizacyjnej jest mała liczba kapłanów, chociaż obserwuje się sporo powołań rodzimych. Są również trudności z dotarciem ze słowem Bożym do pokolenia średniego, które swój światopogląd ukształtowało jeszcze na wzorach sowieckich.

Wzruszające spotkanie przeżyliśmy w Buczaczu. W kościele pw. Wniebowzięcia NMP trafiliśmy na Mszę św., która zgromadziła garstkę wiernych pochodzenia polskiego. Dołączyliśmy do nich, wspierając ich naszą modlitwą i śpiewem.

Po Mszy św., z nimi i ks. prałatem Ludwikiem Rutyną, który przed laty był proboszczem w Kędzierzynie-Koźlu, toczyły się serdeczne, rzewne rozmowy. Stanowiliśmy dla nich przez chwilę cząstkę ojczystego kraju, który wspominają, o którym marzą, ale którego nie dane im będzie już ujrzeć, chociażby ze względu na podeszły wiek. Istotną rolę odgrywają również sprawy finansowe. Są to ludzie ubodzy, żyjący z głodowej emerytury, często nie wypłacanej od miesięcy. Młodsze pokolenie bez pracy radzi sobie często poprzez zarobkowanie poza granicami kraju. Poza doraźnym handlem zatrudniają się jako opiekunowie do ludzi chorych (kobiety), przy pracach budowlanych, sezonowych np. przy zbiorach owoców. O tym mogliśmy się również dowiedzieć z wypowiedzi rodzin, u których parokrotnie przyszło nam nocować. Rodziny te dorabiają sobie również poprzez wynajmowanie pokoi noclegowych. Pokoje były zawsze bardzo czyste z pachnącą poś-cielą, podawane regionalne posiłki - smaczne. Nawet powszech-ne trudności związane z brakiem wody były skutecznie rozwiązywane. Cechowała tych ludzi ogromna gościnność i otwartość. Mimo to, a może właśnie dlatego, że byliśmy świadomi ich problemów materialnych, czuliśmy się jak ludzie lepszej kategorii. Mieliśmy wrażenie, że to, czym nas częstują, może być wielkim wyrzeczeniem z ich strony. Staraliśmy się w serdecznych rozmowach poznać ich sytuację rodzinną, zawodową, rewanżując się drobnymi upominkami, które przyjmowali z zażenowaniem, ale z wielką wdzięcznością.

Na naszej trasie znalazł się klasztor w Jazłowcu, którym opiekują się siostry niepokalanki. Tam modliliśmy się u stóp kopii cudownej figury Matki Boskiej Jaz-łowieckiej, jak i przy grobie założycielki zgromadzenia - bł. Marceliny Darowskiej, której doczesne szczątki oraz innych sióstr złożone są w katakumbach w parku przylegającym do klasztoru.

Na Ukrainie z wielkim rozrzewnieniem wspomina się wizytę Ojca Świętego. W wielu kościołach umieszczono tablice upamiętniające Jego pobyt. Co było do niedawna niewyobrażalne, stało się rzeczywistością. Wizyta podnios-ła na duchu społeczność wiernych, obudziła nadzieję i chęć życia.

Duże wrażenie wywarły na nas ogromne przestrzenie Podola i Wołynia. Niestety, często były to ugory, wprawdzie barwne, pokryte żółtym mleczem i innym polnym kwieciem. Ciągnące się nieraz monotonnie na długich odcinkach trasy wywoływały chwilami uczucie melancholii i smutku. Potęgował je również zupełny brak lasów, tych naturalnych zielonych połaci, które tak bardzo wzbogacają krajobraz. Pojawiały się mimo woli obrazy z naszej wielkiej literatury: bezkresne stepy, burzany, świszczący wicher i przy odrobienie wyobraźni można było usłyszeć zawodzące melodie smętnych dumek.

Podróżując po Ukrainie odkrywamy wszędzie karty historii, zwłaszcza tej sprzed wieków. Tu prawie każde miasto, każda twierdza to oddzielny rozdział dziejów polskiej państwowości. Karol Chodkiewicz, Stefan Żółkiewski, Jan Sobieski, Jeremi Wiśniowiecki - to tylko przykłady bohaterów, którzy swoje życie poświęcili służbie narodowi i ojczyźnie. To oni stawiając czoła tureckiej nawale, rozsławili chwałę oręża polskiego. To oni stali się inspiracją dla naszych pisarzy, wieszczów, twórców wielkiej literatury, na której wychowało się wiele pokoleń Polaków. Do dziś zachowała się potężna twierdza w Chocimiu, położona na stromych brzegach Dniestru a nieopodal - pozostałości Okopów Świętej Trójcy, objęte ramionami Dniestru i jego dopływu - Zbrucza, Warto pamiętać, że tu znaleźli schronienie konfederaci barscy z gen. Pułaskim, tu również osadził akcję "Nieboskiej komedii" Z. Krasiński. Nie sposób nie wspom-nieć o Kamieńcu Podolskim, położonym nad brzegami Smotrycza z XV-wieczną katedrą pw. Świetych Piotra i Pawła. Zamieniona w XVII wieku przez Turków na meczet służyła im przez ponad 20 lat. Spacerując po zabudowaniach twierdzy (obecnie muzeum) i wspinając się na resztki murów z zachowanymi licznymi basztami, ożywają nam fragmenty sienkiewiczowskiej "Trylogii" i jej bohaterów. Trudno nie usłyszeć w tym momencie słów księdza nad trumną hektora kamienieckiego: "Panie pułkowniku Wołodyjowski... Larum grają... nieprzyjaciel w granicach! a ty się nie zrywasz? szabli nie chwytasz?".

Zaleszczyki malowniczo położone w szerokim zakolu Dniestru oraz Kuty nad Czeremoszem przypomniały pierwsze tygodnie ostatniej wojny i początek tułaczki naszego wojska na zachód przez sąsiadującą wtedy z Polskę, Rumunię. Po drodze spotykaliśmy wysokie, porośnięte trawą kurhany, zwieńczone krzyżami, kryjące szczątki poleg-łych Polaków, jak również wielkie, monumentalne pomniki, sławiące bohaterów Ukrainy. Pamięci - ofiar i oprawców! Taka jest historia.

Nasza pielgrzymka przypadła na okres Wielkanocy obrządku wschodniego - greckokatolickiego, co pozwoliło na dodatkowe przeżycia religijno-folklorystyczne. Ostry, słoneczny poranek Niedzieli Wielkanocnej w Worochcie - miejscowości turystyczno-wypoczynkowej Huculszczyzny, położonej u podnóża Karpat, otoczonej pasmem Gorganów i Czarnogóry. Na wzgórzu drewniana cerkiew z pięcioma charakterystycznymi kopułami, malowanymi w białobłękitną szachownicę. Wzdłuż murów okalających cerkiew wierni w barwnych strojach regionalnych oczekują na poświęcenie pokarmów, które tu święci się w Niedzielę. Misternie wyplatane koszyczki przykryte są serwetkami w prze-pięknie haftowane wzory, melodyjne śpiewy cerkiewne towarzyszą procesji wokół świątyni. Już na kilka dni przed świętami w sklepach i na targowiskach można było spotkać specjalnie wypiekane chleby i bułeczki posypane kruszonką w kształcie krzyża czy też innych symboli religijnych. Można też było zaopatrzyć się w kolorowe pisanki z napisem: "Christos woskres". Ogromną, ponad 4-metrowej wysokości, wzorzystą pisankę oglądaliśmy przed Muzeum Etnograficznym w Kołomyi, mieście pięknie położonym nad Prutem. Tradycyjnym zwyczajem pozdrawiano siebie, również i nas, słowami "Chrystus zmartwychwstał", na co odpowiadało się "prawdziwie zmartwychwstał". Nie uniknęliśmy naturalnie następnego dnia, w poniedziałek - śmigusa-dyngusa!

Godny nawiedzenia jest centralny ośrodek kultu prawosławia, dawnej pustelni-ławry w Poczajowie. Jest to kompleks świątyń, położony na niewysokim wzgórzu, z których największą jest Sobór Uspieński, kapiący dosłownie złotem. Liczne lśniące w oślepiającym słońcu złocone kopuły oraz przepiękny wewnątrz ikonostas szokują swoim bogactwem. Legenda mówi o objawieniu się przed wiekami w tym miejscu Matki Bożej, co potwierdzać ma ślad Jej stopy, odciśnięty na kamieniu.

Tradycja nie pozwala kobietom ubranym w spodnie, nawet długie, i z odkrytą głową, wejść na teren świątynny. Wszystkie panie musiały założyć, wypożyczane na ten cel, kwieciste spódnice i przykryć głowy chusteczką. Wyglądałyśmy zabawnie, bardzo sielsko i jak określił nas jeden z braci pielgrzymów, trochę jak... kołchoźnice!

Same świątynie jak również ich rozległe otoczenie świeciły pustkami. Nie było widać modlących się, natomiast gdzieniegdzie można było dostrzec pątniczkę-babuszkę opatuloną, mimo niesamowitego upału, w liczne chusty i kapoty, śpiącą na ławce lub wprost na trawie. Byliśmy chyba jedyną grupą, która przynajmniej na krótko zatrzymała się na modlitwie.

To, co udało się nam zobaczyć i przeżyć na Ukrainie podczas tej krótkiej wyprawy pielgrzymkowej, zawdzięczamy w dużej mierze naszej przewodniczce - p. Jadzi Gusławskiej. Ona to w sposób bezpośredni, bardzo ciepły i serdeczny starała się przekazać nam swoją wiedzę, prowadząc nas po różnych zakamarkach swego kraju. Urodzona w Krzemieńcu, mieście tak bardzo związanym z naszym wieszczem Juliuszem Słowackim, poświęciła mu część swego życia, którą zawarła w książeczce-przewodniku po tym mieście i jego okolicach. My natomiast spoglądając z Góry Bony na piękną panoramę miasta mogliśmy zobaczyć nieco zaniedbane zabudowania słynnej ongiś uczelni - Liceum Krzemienieckiego, które kształciło wielu wybitnych Polaków.

Czas wracać do domu. Wiele jeszcze nie opisanych wrażeń, spotkań, odwiedzin ciekawych miejsc, przeżyć typowo turystycznych pozostanie na razie w pamięci i sercu oraz na pamiątkowych zdjęciach.

Żegnając Ukrainę, należy wspomnieć o spotykanych na trasie uroczych przydrożnych kapliczkach, które są nieodzownym elementem również polskiego krajobrazu. Te maleńkie świątynki różniące się wystrojem od naszych, stanowią zabytki małej architektury sakralnej, zwieńczone charakterystycznymi kolorowymi kopułkami, otoczone niskim płotkiem, ukwiecone, kryją w sobie najczęściej postacie Matki Bożej. Te przejawy ludowej pobożności zachowały się od wieków zarówno wśród katolików, jak i wyznawców obrządku wschod-niego. Są zewnętrznym symbolem duchowości, wiary, tęsknoty za Bogiem i stanowią widomy znak Jego obecności w życiu człowieka. Trzeba te wartości pielęgnować i rozwijać zwłaszcza tam, gdzie Kościół wychodzi z katakumb i zaczyna odradzać się dzieło Boże.

Sokal

PODRÓŻE NA KRESY

- 12 płyt dvd , prod. 1992

#

Informacje i zamówienia

[link widoczny dla zalogowanych]
tel. 660-332-172

@@@@@@@@@@@@

Płyta dvd nr 1

Kapłan z Gułagu cz. I - 29 min - wzruszająca opowieść o powrocie ks. Kazimierza Świątka z Gułagu do katedry w Pińsku na Polesiu

Kapłan z Gułagu cz. II - 29 min – odbudowa katedry w Pińsku, którą Białorusini chcieli zamienić w browar. Słynne nazwiska: Skirmutowie, Ordowie, Butrymowicze, Stankiewicze, Szpakowscy, Roszkiewicze i inni.

#

Płyta dvd nr 2

Polesia czar - 26 min - polska szlachta kołchozowa, umierające wioski - żyć jest lepiej, ale radości mało, piosenki polskie i białoruskie, chaty kryte słomą, dodatek za radioaktywność

Nieśwież - 25 min - Księstwo Ołyckie i Nieświeżskie. Księża, którzy uczą polskiego i malują kościoły. Klasztor s.s. Benedyktynek czy technikum z internatem? Brama Słucka – Ostra Brama Polesia.

#

Płyta dvd nr 3

Kościoły Wołynia i Podola - 29 min - Krzemieniec, Borszczów, Czortków, Kopiczyna, cudowny obraz MB Borszczowskiej, Skała Podolska, Jeziorzany, Zbaraż, Gołuchów

Poczajów - 30 min - Ławra Poczajowska-Jasna Góra Ukrainy, Poczajowskie dzwony, błogosławiony Kijów i jego grota.

#
Informacje i zamówienia

[link widoczny dla zalogowanych]
tel. 660-332-172[/quote]

@@@@@@@@@@@@