Sokal - historia i dzień dzisiejszy miasta i rejonu

hagart

.

Opublikowane przez: Władysław Andrzej Pitak

Zamek w Tustaniu – średniowieczna skalna twierdza-gród i urząd celny ІХ– ХVІ wieku, staroruski skalny zespół obronny, resztki którego są rozmieszczone w Ukraińskich Karpatach (Wschodnich Beskidach) w rejonie skolskim obwodu lwowskiego, w pobliżu wsi Urycz, położonej na południe od miasta Borysława i na południowy wschód od osiedla typu miejskiego – Schodnicy.

W ІХ w. terytorium współczesnej Tustani zasiedlały plemiona Chorwatów.
W końcu Х w. wielki książę kijowski Włodzimierz I Wielki zdobył chorwackie księstwa, utworzone w Posaniu i w basenie Górnego i Średniego Dniestru i Górnego Pruta i dołączył je do Rusi Kijowskiej.

.
W środku XII w. Tustań - obok takich miast jak Przemyśl, Dźwinogród, Sanok, Udecz, Gródek, Jarosław, Wiśnia, Gołogóry, Synowódzko, Spas, Sól, Lwów, Drohowyż, Sambor, Tuchla - wchodziła do Księstwa Przemyskiego .

.
Później twierdza była głównym (w tym regionie Karpat) przygranicznym centrum między Księstwem Halicko-Wołyńskim a Węgrami, a po wchodzeniu księstwa w skład Królestwa Polskiego – między Polskim Królestwem a Węgrami.

.
Wspomnienia dwóch kronikarzy (Janko z Czarnkowa, Jan Długosz) wskazują na to, że Tustań , jako twierdza obronna, już istniała do jej zdobycia w XIV w.

.
Tustań oprócz obronnej funkcji pełniła też administracyjną i była centrum gminy. O tym świadczy królewski list darowizny na wieś Kruszelnicę od 4 listopada 1395 r. W nim wskazuje się, że wieś Kruszelnica gminy tustańskiej, nadaje się do daru wiernym służącym Iwanowi i Damianowi i ich synom z całym dobrem... z lasami, łąkami, łanami, sianokosami.

.
Z czasem twierdza przechodzi pod władzę polskiej magnaterii i szlachty. Dowodem tego jest królewski list darowizny od 1539 r. Król na prośbę Jana z Tarnowa daruje Mikołajowi Blizińskiemu i jego dziedzicom „twierdzę Tustań, a właściwie tylko skałę w górach Stryjskich w pobliżu granicy z Węgrami”.

.
Oni zobowiązywali się „własnym kosztem i środkami ten zamek na wspomnianej skale bronić, odnowić, umocnić i podtrzymywać w należnym stanie”. Nie wiadomo, czy była twierdza Tustań odremontowana i umocniona, jednak w 1541 r. Bliziński podarował wieś „Podhorodce i twierdzę Tustań” Janowi z Tarnowa.

To, że twierdza Tustań istniała włącznie do XVI w., potwierdzają materiały archeologicznych badań i dokumenty: ostatnia znana wzmianka pisemna o twierdzy jest datowana 1565 r.

.
Skalne miasto-twierdza Tustań zajmuje szczególne miejsce w drewnianym budownictwie średniowiecza.
Skalne formacje jako potężne obronne ściany były bardzo umiejętnie wykorzystane przez budowniczych. Odstępy między skałami zostały przegrodzone drewnianymi ścianami, zamknąwszy możliwe dostępy do zamku.

.
Tam, gdzie drewniane konstrukcje przylegały do skał, w kamieniu drążyły specjalne pogłębiania – wpusty i wręby, żeby zamocować belki w skale. Te ślady pozwalają odtworzyć wygląd zewnętrzny twierdzy IX – XVI w., mimo to, że samych drewnianych konstrukcji już dawno nie istnieje. Tylko na zespole Kamień skalnego miasta-twierdzy Tustań zbadano ponad 4000 takich śladów skalnej zabudowy. Przy grupie skał Mała Skała i Ostry Kamień widoczne są ślady po belkowaniach, a także cysterna na wodę.

.

Przeanalizowawszy wszystkie ślady, główny badacz Tustani – Mychajło Rożko, przyszedł do wniosku, że twierdza budowała się w kilku etapów, stale rozbudowywała się, zwiększała się w wysokości i opanowywała wyższe placyki skalnego zespołu.

.
W ХІІІ w., w okresie jej największego rozwoju, twierdza ogarniała wszystkie możliwe galerie i tarasy od podnóża do szczytu. Wysokość nieprzerwanej zabudowy w wewnętrznym podwórku sięgała pięciu piętrz, każde wysokością 3,5-4 m, co jest cechą bardzo wysokiego poziomu budowlanej kultury.

Dla zabezpieczenia wodą podczas oblężenia twierdza miała studnię w podnóżu skały i dwie cysterny. Do dziś zachowały się resztki kamiennej ściany.

Opr. Władysław Andrzej Pitak

Wg
[link widoczny dla zalogowanych]

foto:Tatiana Arcimowicz-Pitak i Władysław Andrzej Pitak
.

.

Jagram

.

Region piękny krajoznawczo, a historycznie okrutny.
.
Kilka lat temu katowicki Instytut Pamięci Narodowej prowadził śledztwo w sprawie zbrodni wojennej w Uryczu.
.
Ok. 20 września 1939 r. nad Sanem koło Przemyśla Niemcy rozbili batalion 4. Pułku Strzelców Podhalańskich (pierwotnie stacjonował w Cieszynie).
Do niemieckiej niewoli trafiło ponad 100 jeńców, których popędzono w kierunku Drohobycza. 22 września konwojenci zarządzili postój we wsi Urycz. Tam dokonali selekcji. Od grupy oddzielili tych, którzy uważali się za Ukraińców lub Ślązaków.

Niemieccy żołnierze na Kresach (zdjęcie ilustracyjne)
/Z archiwum Narodowego Archiwum Cyfrowego

.
Resztę, w liczbie około 100 jeńców, niemieccy konwojenci umieścili w stodole, gdzie, jak im powiedziano, mieli przenocować. Po zamknięciu wrót Niemcy oblali stodołę naftą, a następnie podpalili za pomocą ręcznych granatów. Niemal wszyscy jeńcy spłonęli żywcem, uciekających ostrzelano z karabinów maszynowych.
.
Zbrodnię przeżyło trzech żołnierzy, których sołtys urycki przywiózł na furmance do pobliskiej Schodnicy.
.
Historycy nie ustalili, który oddział niemiecki dokonał zabójstwa jeńców. Niebawem na pewno wycofał się z tamtych terenów, bo na mocy paktu Ribbentrop-Mołotow zajęli je Sowieci.
.
[link widoczny dla zalogowanych]

.